काठमाडौँबाट १५० किलोमिटर पश्चिममा तनहुँ जिल्लाको सदरमुकाम दमौली रहेको छ । दमौली र आसपासका गाउँ समेटेर व्यास नगरपालिकाको भौगोलिक सीमा निर्धारण गरिएको छ । तनहुँको जिल्ला सदरमुकाम पहिला बन्दिपुरमा थियो । २०२५ सालमा दमौलीमा जिल्ला सदरमुकाम सारिएको हो । दरै र बोटे जातिको थाँतथलोका रुपमा दमौलीलाई लिइन्छ । फराकचौर, कर्लुङ्ग, श्याम्घा र महेन्द्रपुर गुणादी गाउँ पञ्चायतका केही भाग समावेश गरी २०३३ सालमा दमौली गाउँ पञ्चायत स्थापना गरिएको थियो । २०४८ साल चैत ३० गतेदेखि व्यास नगरपालिका भएको हो । व्यास नगरपालिकाको पूर्वतर्फ भानु नगरपालिका र बन्दिपुर गाउँपालिका रहेको छ । यस्तै, पश्चिमतर्फ म्याग्दे गाउँपालिका र शुक्लागण्डकी नगरपालिका, उत्तरमा लमजुङ र कास्की जिल्ला रहेको छ । यसैगरी, दक्षिणमा तनहुँकै रिसिङ र देवघाट गाउँपालिका रहेको छ । दमौली बजारको मध्यभागमा पृथ्वी राजमार्ग रहेको छ ।
व्यास नगरपालिकामा १४ वटा वडा रहेका छन् । यो गण्डकी प्रदेशमा पर्दछ । मादी र सेतीको सङ्गमस्थल दमौली प्राकृतिक सौन्दर्यताले भरिएको छ । वेदव्यासको जन्मभूमि र तपोभूमि मानिने दमौलीले धार्मिक महत्व बोकेको छ । यहाँका साँगे, बुल्दी छाब्दी, रिस्ती, कलेस्तीलगायत खोलाले व्यासको उर्वर भूमिलाई सिंचाई सुविधा पुर्याएको छ । व्यास नगरपालिकाले ‘विविधतायुक्त गाउँसहर, समृद्ध मेरो व्यास नगर’ नारालाई दीर्घकालीन विकासको अवधारणाका रुपमा अगाडि सारेको छ ।
तनहुँ जिल्लाको सदरमुकाम व्यासबाट चार किलोमिटरको दुरीमा पश्चिमतर्फ ठूलोटारमा उदम माध्यमिक विद्यालय रहेको छ । समुद्री सतहबाट ३१० मिटरको उचाइमा रहेको सो विद्यलाय पृथ्वी राजमार्गबाट २ किलोमिटर उत्तरतर्फ छ । विद्यालयको पूर्वमा मादी नदी, पश्चिममा साँगे खोला रहेको छ ।…
सेन शासनकालको जीवन्त दसी बनेर कोतमा लडिरहेको छ, तोप । स्थानीय हटियाका बालकृष्ण श्रेष्ठ भन्नुहुन्छ, “यो तोप, यहिँको खानीबाट निकालिएको फलामबाट यहिँका कालीगढले बनाएको भनेर बाबुबाजेले भनेका हुन् ।” उहाँका अनुसार, दमौलीबाट तनहुँसुरसम्म सडक खन्ने क्रममा फलाम पिट्ने आरन र…
ब्यास नगरपालिका वडा नम्बर ११ तनहुँसुर क्षेत्र ऐतिहासिक सम्पदाका हिसावले महत्वपूर्ण छ । सेनकालीन तनहुँ राज्यको राजधानी तनहुँसुरमा रहेको दरबार र आसपासका सम्पदाको संरक्षणले तनहुँको पर्यटन विकासमा महत्वपूर्ण आयाम थप्ने विश्वास गर्न सकिन्छ । विक्रम सम्वत् १६१० देखि १८३९ सम्म…
भर्जन्म घाँसतिर मन दिई धन कमायो,नाम क्यै रहोस पछि भनेर कुवा खनायो ।घाँसी दरिद्र घरको तर बुद्धि कस्तोम भानुभक्त धनी भैकन आज यस्तो ।। आदिकवि भानुभक्त आचार्यले ‘घाँसी’ कवितामा यिनै सुन्दर पङ्ती उतारेका छन् । भनिन्छ, घाँस काटेर भएको आम्दानीले…
पारीजातको जङ्गल तनहुँसुर दरबारको उत्तर र दक्षिण तर्फको भिरालोमा पारिजातको ठूलो जङ्गल छ । त्यसो त, दरबारको उत्तरतर्फ रानीबगैँचा नै छ । जुन जङ्गलमा अहिले पनि अनेकन जातिका फूल र वनस्पति पाइन्छ । मन्दिरमा चढाउनकै लागि मात्र सायद सेन राजारानीले…
तनहुँ राज्य पाल्पाका राजा मणिमुकुन्द सेनले विक्रम सम्वत् १५७५ देखि १६१० सम्म विशाल पाल्पा राज्यमा शासन गरेका थिए । विशाल पाल्पा राज्य उत्तरमा मुक्ति क्षेत्रदेखि दक्षिणमा हरिहर क्षेत्र र पश्चिम काली गण्डकीदेखि पूर्वमा टिष्टासम्म विस्तार भएको थियो । शासनकालको उत्तराद्र्धमा…
उत्तर तर्फ मोहडा भएको जौबारी गाउँ निकै रमणीय छ । ब्यास ९ जौबारीमा गुरुङ र दलितका गरी ३५ घर थिए । बाटामा ढुङ्गा विच्छाइएका सफा र सुन्दर बस्ती छ । समुद्री सतहबाट ९४० मिटर उचाईमा रहेको यो गाउँका १० घरमा…
कलेस्ती उपत्यका सिरानमा घनाजङ्गलबीच ओम सिद्देश्वर महादेवको मन्दिर रहेको छ । यसलाई राजापानी महादेवका रुपमा पनि चिनिन्छ । व्यास ९ स्थित सो महादेव मन्दिर पुराना गाउँ जाने बाटैमा रहेको छ । यहाँ ठूलो एकादशी (हरिबोधिनी) मा भक्तजनको ठूलो घुँइचो लाग्छ…
लम्जुङ र कास्कीतिरबाट सुरक्षित हुन तनहुँका सेन राज्यकालमा दर्बिलो किल्लाको रुपमा क्यामिनकोट निर्माण गराएका थिए । ब्यास नगरपालिका ८ मा पर्ने क्यामिनकोट एक हजार २३० मिटरको उचाईमा रहेको छ । घना जङ्गलको बीचमा सुन्दर कोट रहेको छ । सो क्षेत्रलाई…
मानहुँकोट, कुनै समय गलेखामकोट राज्यको दक्षिणी सुरक्षा कवच गढीका रुपमा थियो । गलेखाम राज्यको यो एउटक दरिलो किल्ला थियो । छिमेकी राज्यहरु ढोर, घिरिङ, तनहुँ र रिसिङबाट हुनसक्ने आक्रमणबाट बच्न निर्माण गरिएका गढीहरुमध्ये मानहुँकोट एक हो । गढीका केही अवशेषहरु…